Hλεκτρομαγνητική παρεμβολή (ΗΜΠ) μιας Καρδια- κής Εμφυτεύσιμης Ηλεκτρονικής Συσκευής (ΚΕΗΣ) (βηματοδότης, απινιδωτής) θεωρείται η παρεμπό- διση της φυσιολογικής λειτουργίας της συσκευής λόγω της παρουσίας ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, το οποίο δημιουργείται από παρακείμενη πηγή έκλυσης ενέργειας. Στην πράξη, αναφέρεται σε απρόσφορη (inappropriate) απάντηση της ΚΕΗΣ σε ηλεκτρομα- γνητικά σήματα, που οδηγεί σε αναστολή (inhibition), τροποποίηση (modification) ή μη κατάλληλη (inap- propriate) απάντηση στην αίσθηση ή/και στη χορή- γηση θεραπείας. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στην κατασκευή των ΚΕΗΣ τόσο με την εφαρμογή ερμητι- κής θωράκισης, όσο και τη χρήση προηγμένου λογι- σμικού με κυκλώματα απόρριψης παρεμβολών, βελτιωμένο φιλτράρισμα σημάτων και επιλογή σχε- δόν αποκλειστικά διπολικής αίσθησης, έχουν προσ- δώσει αξιόπιστη προστασία στις σύγχρονες συσκευές έναντι των συνήθων ΗΜΠ. Παρόλα αυτά, οι ΗΜΠ συνιστούν ένα πρόβλημα, το οποίο οι καρ- διολόγοι καλούνται συχνά να ανιχνεύσουν και να επι- λύσουν στην καθημερινή κλινική πρακτική
ΠΗΓΕΣ ΗΜΠ
Οι πηγές ΗΜΠ ταξινομούνται ανάλογα με τον τύπο και το φάσμα συχνοτήτων της εκλυόμενης ενέργειας σε:
- ηλεκτρομαγνητικά πεδία
- ιονίζουσα ακτινοβολία και
- ακουστική ακτινοβολία.
Ακόμη, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο παρουσιά- ζονται, ταξινομούνται σε προερχόμενες από πηγές:
- του καθημερινού – οικιακού
- του εργασιακού – βιομηχανικού και
- του ιατρικού περιβάλλοντος.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΗΜΠ
Το βασικότερο βήμα στην αντιμετώπιση των ΗΜΠ απο- τελεί η ανεύρεση και σωστή διάγνωσή τους στα αποθη- κευμένα ηλεκτρογράμματα κατά τον έλεγχο της ΚΕΗΣ. Το λεπτομερές ιστορικό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς μπορεί να αποκαλύψει τυχόν προηγηθείσα έκθεση σε πηγή ΗΜΠ. Για τη διαφορική τους διάγνωση από άλλες πηγές παρεμβολών με παρόμοια εμφάνιση, όπως μυο- δυναμικά, θραύση καλωδίων ή ελλιπής συνδεσμολογία της ΚΕΗΣ, βοηθούν ιδιαίτερα τα παρακάτω χαρακτηρι- στικά: Οι ΗΜΠ τυπικά προκαλούν υψίσυχνα σήματα με σταθερό ύψος, συνεχή ή κατά ώσεις, που εκτείνονται σε ολόκληρο τον καρδιακό κύκλο. Συνήθως καταγράφον- ται σε όλα τα ηλεκτρόδια της συσκευής και όχι επιλε-
κτικά σε κάποιο από αυτά. Στους απινιδωτές, το ύψος των σημάτων συνήθως είναι μεγαλύτερο στο ηλεκτρό- γραμμα μακρινού πεδίου (far-field), από το αντίστοιχο του κοντινού πεδίου (near-field). Οι μετρούμενες αντι- στάσεις της ΚΕΗΣ βρίσκονται εντός των φυσιολογικών ορίων. Επίσης, κατά την κλινική εξέταση, τα παθολογικά σήματα των ΗΜΠ δεν αναπαράγονται με τις αναπνευ- στικές κινήσεις, με την ισομετρική μυική σύσπαση των θωρακικών μυών ή με την εξωτερική μετακίνηση της γεννήτριας της ΚΕΗΣ.
ΣΥΝΗΘΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΕΗΣ ΣΕ ΗΜΠ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Οι ΗΜΠ μπορεί να εκληφθούν από την ΚΕΗΣ ως ηλεκτρικός ‘θόρυβος’ ή φυσιολογική καρδιακή δραστηριότητα. Οι πε- ρισσότερες συσκευές έχουν ειδικούς αλγορίθμους απάν- τησης σε θόρυβο (noise response – noise reversion algorithms), οι οποίοι ενεργοποιούνται σε περίπτωση αί- σθησης ΗΜΠ και δίνουν έναυσμα για ασύγχρονη βηματο- δότηση. Αυτός ο τύπος βηματοδότησης μπορεί θεωρητικά να πυροδοτήσει κακοήθη αρρυθμία, λόγω κοιλιακής βημα- τοδότησης στην ευάλωτη περίοδο, αν και στην πράξη ο κίν- δυνος αυτός είναι ελάχιστος.
Η υπεραισθησία των ΗΜΠ μπορεί όμως συχνότερα να οδηγήσει σε απρόσφορη αναστολή της βηματοδοτικής λειτουργίας, σε απρόσφορη πυροδοτούμενη κοιλιακή βηματοδότηση στη μέγιστη προγραμματισμένη συχνό-
τητα (maximum tracking rate) ή σε μεταβολή των παρα- μέτρων και του τρόπου βηματοδότησης (mode switch ή safety pacing). Δεν οδηγούν όλα τα επεισόδια ΗΠΜ σε κλινικά σημαντικές καταστάσεις για το άτομο με ΚΕΗΣ. Η εξάρτηση από το βηματοδότη αποτελεί καθοριστικό πα- ράγοντα, αφού οι ασθενείς που δεν έχουν έναν αξιόπι- στο ρυθμό διαφυγής μπορεί να επηρεαστούν σημαντικά, παρουσιάζοντας περιόδους μακράς αναστολής βηματο- δότησης και κατά συνέπεια παρατεταμένη ασυστολία που εμφανίζεται κλινικά με συμπτώματα ζάλης, συγκοπή ή ακόμη και θάνατο.
Σε περίπτωση απινιδωτικής συσκευής, η υπεραισθησία μη καρδιακών σημάτων μπορεί επιπλέον να προκαλέσει ανα- στολή δυνατότητας χορήγησης αντιταχυκαρδιακής βη- ματοδοτικής θεραπείας (ATP) ή λανθασμένη ανίχνευση ταχυαρρυθμίας και κατά συνέπεια χορήγηση απρόσφο- ρης θεραπείας (αντιταχυκαρδιακή βηματοδότηση ή εκ- φόρτιση), αν και στην κλινική πράξη παρουσιάζεται σπάνια (<1% ανά έτος). Σε περίπτωση ανίχνευσης ισχυ- ρού ηλεκτρομαγνητικού πεδίου από τον απινιδωτή, η συ- σκευή μπορεί να ειδοποιεί τον ασθενή, εφόσον αυτή η λειτουργία είναι ενεργοποιημένη, εκπέμποντας έναν στα- θερό ηχητικό τόνο 10 δευτερολέπτων, υπενθυμίζοντας ότι βρίσκεται πολύ κοντά σε μαγνήτη. Σε αυτήν την περί- πτωση, το άτομο θα πρέπει να απομακρυνθεί αμέσως από το αντικείμενο που προκαλεί ΗΜΠ και να γνωστο- ποιήσει στο γιατρό του το περιστατικό.
Οι επιδράσεις των ΗΜΠ στις ΚΕΗΣ είναι συνήθως παρο-
δικές και με την απενεργοποίηση ή την απομάκρυνση από την πηγή ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, η ΚΕΗΣ επανέρχε- ται συνήθως σε φυσιολογική λειτουργία. Σπανιότατα μπο- ρεί να παρατηρηθεί μη αναστρέψιμη δυσλειτουργία της συσκευής ή μόνιμη αλλαγή λειτουργικών παραμέτρων. Παρά τη συνεχή βελτίωση των ΚΕΗΣ έναντι ΗΜΠ, οι ανα- δυόμενες τεχνολογικές εξελίξεις δημιουργούν νέες προ- κλήσεις.* Έτσι, κάθε νεότερη τεχνολογική και ασύρματη συσκεύη με ηλεκτρομαγνητικό δυναμικό θα πρέπει να εκτιμάται για ΗΜΠ στις ΚΕΗΣ. Σε κάθε περίπτωση, αν ασθενής με ΚΕΗΣ που βρίσκεται κοντά σε ηλεκτρική συ- σκευή εμφανίζει συμπτώματα ζάλης, τάση για λιποθυμία, αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία ή ακούει ηχητικά σήματα από την ΚΕΗΣ ή αντιληφθεί εκφόρτιση του απινιδωτή, θα πρέπει άμεσα να απομακρυνθεί ή να απενεργοποιήσει την ενδεχόμενη πηγή ΗΜΠ και να έρθει σε επικοινωνία με τον θεράποντα καρδιολόγο. Μολονότι η πιθανότητα ΗΜΠ να επηρεάσουν την ΚΕΗΣ των ασθενών είναι εξαιρετικά περιορισμένη στις συνήθεις δραστηριότητες και επομέ- νως θα πρέπει οι ασθενείς να ενθαρρύνονται να ακολου- θούν έναν φυσιολογικό τρόπο ζωής χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς, δεν θα πρέπει να παραβλέπεται εντελώς η περίπτωση αυτή.
* Υπάρχουν περιπτώσεις εμφάνισης ΗΜΠ σε ΚΕΗΣ λόγω της εφαρμογής νέων τεχνολογιών στις σύγχρονες έξυπνες συσκευές – κινητά τηλέ- φωνα, όπως οι πρόσφατες αναφορές αναστολής λειτουργίας απινιδω- τών από μία νέα σειρά κινητών τηλεφώνων, λόγω της παρουσίας ισχυρού κυκλικού μαγνήτη που χρησιμεύει για ασύρματη φόρτιση.
Πίνακες ηλεκτρομαγνητικής συμβατότητας καρδιακών εμφυτεύσιμων ηλεκτρονικών συσκευών και αντίστοιχη λήψη
μέτρων ασφάλειας
- ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΟΙΚΙΑΚΟΥ
ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
| ΑΣΦΑΛΗΣ ΧΡΗΣΗ
(χωρίς περιορισμούς) |
ΧΡΗΣΗ ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ
(τήρηση ασφαλούς απόστασης από την ΚΕΗΣ) |
ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ |
| Ηλεκτρικός φούρνος Φούρνος μικροκυμάτων Μικρές ηλεκτρικές συσκευές κουζίνας (Μπλέντερ, μίξερ, τοστιέρα, φρυγανιέρα, ηλεκτρικό ανοιχτήρι
για κονσέρβες, ηλεκτρικό μαχαίρι, καφετιέρα, βραστήρας) Ψυγείο Πλυντήριο πιάτων Πλυντήριο ρούχων Στεγνωτήριο Ηλεκτρική σκούπα Ηλεκτρικό σίδερο Ραπτομηχανή Ηλεκτρική σόμπα Ηλεκτρική κουβέρτα Ιονιστής Συσκευές απομάκρυνσης |
15 cm Μαγνήτες οικιακής χρήσης
Συσκευές με χρήση Bluetooth Κεραίες Wi-Fi Συσκευές ασύρματης επικοινωνίας (Walkie-talkie) Οικιακές γεννήτριες Ασύρματα ελεγχόμενα ηλεκτρονικά αντικείμενα Βάσεις φόρτισης οικιακών συσκευών Κεραίες εκπομπής Τηλεχειριστήρια με κεραίες Παιχνίδια που περιέχουν μαγνήτες Κινητό τηλέφωνο Ασύρματο τηλέφωνο (από συσκευή και βάση) |
Μηχάνημα διέγερσης κοιλιακών μυών Ηλεκτρονική ζυγαριά σωματικού λίπους Συσκευές αποτρίχωσης με ηλεκτρόλυση
Τέιζερ |
| ΑΣΦΑΛΗΣ ΧΡΗΣΗ
(χωρίς περιορισμούς) |
ΧΡΗΣΗ ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ
(τήρηση ασφαλούς απόστασης από την ΚΕΗΣ) |
ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ |
| εντόμων/ παρασίτων Καλώδια ισχύος χαμηλής τάσης οικιακών δικτύων Σύστημα ανοίγματος πόρτας γκαράζ Ηλεκτρικά κλειδιά αυτοκινήτου
Φορτιστής μπαταριών οικιακής χρήσης Τηλεόραση Ραδιόφωνο Κεραίες ραδιοφώνου / τηλεόρασης Δορυφορική κεραία Συσκευή αναπαραγωγής ή εγγραφής CD/DVD Ψηφιακή συσκευή ανα- παραγωγής μουσικής (όχι σε μετάδοση) Τηλεχειριστήριο Δείκτες λέιζερ Ηλεκτρονικός υπολογιστής (Επιτραπέζιος/Φορητός) Φωτοτυπικό μηχάνημα Μηχάνημα φαξ / εκτυπωτής/ σαρωτής Βομβητής, μπίπερ (τηλεειδοποιητής) Ηλεκτρονική ζυγαριά Ηλεκτρική ξυριστική / κουρευτική μηχανή Ηλεκτρική οδοντόβουρτσα |
Ασύρματο μικρόφωνο Mόντεμ
Ασύρματο τοπικό δίκτυο υπολογιστών- WLAN (5.1-5.7 GHz) Ηλεκτρονικές ταμπλέτες Ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης Ψηφιακή συσκευή ανα- παραγωγής μουσικής– σε μετάδοση Ακουστικά κεφαλής Μηχάνημα δερματοστιξίας Συστήματα ασφαλείας αε- ροδρομίου Πομποί ραδιοσυχνοτήτων * 30 cm Επαγωγικές εστίες μαγειρικής Στερεοφωνικά ηχεία Αντικλεπτικές συσκευές Ηλεκτρική περίφραξη Κιβώτιο μετασχηματιστή Σύστημα αδιάλειπτης πα- ροχής ισχύος (UPS) Ηλεκτροκίνητο αμαξίδιο Αυτοκίνητο/Μοτοσικλέτα – από τα εξαρτήματα του συστήματος ανάφλεξης Ηλεκτρικό/ υβριδικό Αυτοκίνητο † |
| ΑΣΦΑΛΗΣ ΧΡΗΣΗ
(χωρίς περιορισμούς) |
ΧΡΗΣΗ ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ
(τήρηση ασφαλούς απόστασης από την ΚΕΗΣ) |
ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ |
| Θερμαντικό επίθεμα Στεγνωτήρας μαλλιών Ηλεκτρικό ψαλίδι για μπούκλες / ίσιωμα μαλλιών Συσκευές αποτρίχωσης με θερμόλυση
Συσκευές χειρός για μασάζ Καρέκλα/Μαξιλάρι μασάζ Κρεβάτια σολάριουμ Σάουνα Υδρομασάζ/ Τζακούζι Kουμπί έκτακτης ανάγκης / συναγερμού ασθενή Ηλεκτρονικά ρολόγια Βραχιόλια σωματικής δραστηριότητας Ρολόι παρακολούθησης καρδιακής συχνότητας Έξυπνο ρολόι Ασύρματο τοπικό δίκτυο υπολογιστών (WLAN) (2.4 GHz) Συσκευές με χρήση συστή- ματος επικοινωνίας κοντι- νού πεδίου (near field communication, NFC) Συσκευές GPS Σαρωτής ραβδωτού κώδικα Ηλεκτρική κιθάρα Βιντεοπαιχνίδια |
Ηλεκτρικό ποδήλατο / Ηλεκτρικό πατίνι / Διάδρομος γυμναστικής – από το μοτέρ
Ποδήλατο γυμναστικής / Ελλειπτικό μηχάνημα – από τον μαγνήτη Φορητός Ανιχνευτής μετάλλων Κουλοχέρης σε καζίνο 1 m Κεραία ραντάρ ναυσιπλοΐας 3 m Μετασχηματιστής φωτοβολταϊκού συστήματος
* Tήρηση απόστασης ανάλογη με την ισχύ ραδιομετάδοσης: <3W = 15 cm, 3 – 15W = 30 cm, 15 – 30W = 60 cm, 30 – 50W = 1 m, 50 – 125W = 2 m, 125 – 250W = 3 m, 250 – 500W = 5 m, 500 – 1000W = 6 m, 1000 – 2000W = 9 m † Ο ασθενής δεν πρέπει να βρί- σκεται μέσα στο αυτοκίνητο όταν φορτίζει από πύργο φόρτισης. |
- ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ – ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
| ΑΣΦΑΛΗΣ ΧΡΗΣΗ
(χωρίς περιορισμούς) |
ΧΡΗΣΗ ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ
(τήρηση ασφαλούς απόστασης από την ΚΕΗΣ) |
ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ |
| Φακός- μπαταρίας Συσκευή εντοπισμού καρφιών
Αλφάδι λέιζερ Παχύμετρα- μπαταρίας |
15 cm Ασύρματα ή με καλώδιο ηλεκτρικά εργαλεία- μπαταρίας & ηλεκτροκίνητα Κατσαβίδια / τρυπάνια- μπαταρίας & ηλεκτροκίνητα Ηλεκτρικό πριόνι Αλυσοπρίονο Δισκοπρίονο / Τροχός (χειρός)
Κουρευτική μηχανή γκαζόν Χλοοκοπτικό Ηλεκτρικός φυσητήρας φύλλων / χιονιού |
Κομπρεσέρ Εξοπλισμός ηλεκτροσυγκόλλησης (με ρεύμα >160 Amp) |
| 30 cm Συσκευές συγκόλλησης με μέταλλα Οξυγονοκόλληση | ||
| 60 cm Εξοπλισμός ηλεκτροσυγκόλλησης (με ρεύμα <160 Amp) Γεννήτριες υψηλής |
|
||||||||||||||||||||
| ΑΠΟΔΕΚΤΗ ΧΡΗΣΗ
(χωρίς λήψη ειδικών μέτρων) |
ΑΠΟΔΕΚΤΗ ΧΡΗΣΗ
(με λήψη ειδικών μέτρων*) |
ΔΕΝ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ |
| ποζιτρονίων (PET) | Λιθοτριψία | |
| Μέτρηση οστικής | Μαγνητική θεραπεία | |
| πυκνότητας | Μυοδιεγέρτες | |
| Εξετάσεις πυρηνικής | Θεραπεία με ακτινοβολία | |
| ιατρικής | Ακτινοθεραπεία | |
| Οδοντιατρικές επεμβάσεις | Θεραπευτικοί υπέρηχοι | |
| Βελονισμός – χωρίς ηλε- | Διακρανιακή μαγνητική | |
| κτρική διέγερση ή με | διέγερση | |
| συνεχές ρεύμα (DC) | Διαδερμικοί ηλεκτρικοί | |
| Ενδοσκόπηση με κά- | νευρικοί διεγέρτες (TENS) | |
| ψουλα | Σύστημα συνεχούς κατα- | |
| Κολονοσκόπηση | γραφής γλυκόζης | |
| Ηλεκτρονυσταγμογραφία | Μαγνητική τομογραφία, | |
| Ακουστικό βαρηκοΐας / | σε παρουσία συμβατής με | |
| κοχλιακό εμφύτευμα | μαγνητική τομογραφία | |
| Χειρουργική με λέιζερ | ΚΕΗΣ (MRI-compatible) | |
| Μηχάνημα υπνικής | ||
| άπνοιας |
* Απαιτείται η ύπαρξη ειδικών προϋποθέσεων ασφαλείας κατά περίπτωση, όπως:
- Επιβεβαίωση σαφούς ένδειξης και οφέλους του ασθενή.
- Επικοινωνία μεταξύ των θεραπόντων ιατρών πριν τη διενέργεια της διαγνωστικής εξέτασης ή θεραπευτικής παρέμβασης.
- Ελεγχος και ειδικός προγραμματισμός της ΚΕΗΣ, πριν και μετά την ιατρική πράξη.
- Χρήση συσκευών με συγκεκριμένες παραμέτρους λειτουργίας και τήρηση των εν- δεδειγμένων αποστάσεων ασφαλείας.